Polskie Pieśni i Piosenki Patriotyczne

 

BOGURODZICA – najstarsza utrwalona polska pieśń religijna i najstarszy zachowany polski tekst poetycki . Utwór powstał w średniowieczu, najprawdopodobniej na przełomie XIII i XIV wieku . Najprawdopodobniej jest przeróbką pieśni pogańskiej. Pierwszy zapis tekstu jest późny, bo z początku XV wieku, wcześniejsze zapisy mogły zaginąć, ale też tekst mógł krążyć w obiegu ustnym.

1. BYWAJ DZIEWCZĘ ZDROWE (Pożegnanie). Liryczna pieśń powstańca żegnającego ukochaną przed wymarszem do walki. Powstała prawdopodobnie jeszcze w 1830 roku na początku Powstania Listopadowego. Do dziś pozostała jedną z najpopularniejszych pieśni patriotycznych i jest chętnie śpiewana przez różne zespoły i solistów. Nie wiadomo kto jest jej twórcą.

2. MAZUR WOJENNY (Nasz Chłopicki wojak dzielny). Pieśń o naczelnym wodzu Powstania listopadowego generale Józefie Chłopickim. Śpiewana po raz pierwszy 28 grudnia 1830 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Muzykę skomponował Karol Kurpiński (1785-1857), a autorem tekstu jest przypuszczalnie Jędrzej Słowaczyński.

3. WARSZAWIANKA. Jest do dziś najsłynniejszą polską pieśnią patriotyczną i wojenną. Tekst tej pieśni napisał francuski poeta Casimir Delavigne, zafascynowany dochodzącymi do Paryża wieściami o wolnościowym zrywie Polaków, a przekładu francuskiego tekstu dokonał Karol Sienkiewicz (1793-1860), historyk, publicysta i poeta (stryjeczny dziadek Henryka Sienkiewicza). Pieśń ta została po raz pierwszy wykonana pod batutą kompozytora Karola Kurpińskiego 5 kwietnia 1831 r. w antrakcie przedstawienia w Teatrze Narodowym. Dzięki swej porywającej melodii Warszawianka zdobyła ogromną popularność i jest dziś wykonywana podczas uroczystości patriotycznych. Jest bez wątpienia najznakomitszą pieśnią Powstania Listopadowego.

4. TYSIĄC WALECZNYCH (Pułk czwarty). Pieśń patriotyczna o krwawej bitwie pod Olszynką Grochowską. Twórcami jej są cudzoziemcy: muzykę skomponował Francuz Joseph Denis-Doche, autorem tekstu był Julius Mosen (1803-1867), pisarz i poeta niemiecki. Napisał ten wiersz na cześć dziesięciu ocalałych żołnierzy z Czwartego Pułku, udających się przez Prusy na emigracje. Przekładu niemieckiego tekstu Mosena dokonał Jan Nepomucen Kamiński (1777-1855), aktor, reżyser i założyciel teatru polskiego we Lwowie; autor licznych sztuk teatralnych oraz tekstów pieśni patriotycznych. Zasługa upamiętnionego w pieśni IV Pułku Piechoty Królestwa Polskiego było zdobycie w listopadowej nocy (29-11.1830 r.) Arsenału, co miało istotne znaczenie dla dalszego przebiegu powstania. Żołnierze tego pułku wsławili się także w walkach pod Zakrzewem, Dobrem i Wawrem, w bohaterskiej obronie Olszynki Grochowskiej i Warszawy.

5. DO BRONI LUDY (Marsz Mierosławskiego). Rewolucyjna pieśń bojowa z okresu Powstania w Wielkopolsce, Wiosna Ludów, 1848 rok. Tekst nieznanego autora ozdobił arię ze słynnej opery Gaetano Donizettiego "Łucja z Lammerrnoor". Do dziś chętnie wykonywana przez różne zespoły wojskowe.

6. JESZCZE JEDEN MAZUR DZISIAJ (Ostatni mazur). Bardzo popularny do dziś mazur jest w repertuarze wielu zespołów estrady wojskowej i zespołów ludowych. Autorem tekstu Ostatniego mazura jest Ludwik Ksawer Łubiński (1839-1892), twórca wierszowanych utworów patriotycznych, uczestnik Powstania Styczniowego. Twórcą melodii jest Fabian Tymolski (1828-1885), kompozytor około 200 tańców (mazurków, polonezów, polek, marszów, krakowiaków i kołomyjek), znany dzisiaj tylko z tej jednej pieśni.

7. HEJ STRZELCY WRAZ (Pieśń strzelców). Muzykę i słowa Pieśni strzelców napisał w 1863 r. Władysław Ludwik Anczyc, (1823-1883) poeta, i dramaturg znany przede wszystkim jako autor sztuki Kościuszko pod Racławicami. Pieśń strzelców znana jest także pod tytułem Marsz strzelców z 1863 r,. W latach pierwszej wojny światowej była ona ulubioną pieśnią legionistów.

8. JAK TO NA WOJENCE ŁADNIE (Piosenka ułańska). Rodowód piosenki sięga Powstania Styczniowego 1863 roku. Tekst oparty na źródłach ludowych napisał Władysław Tarnowski (pseudonim Ernest Buława), melodia ludowa. Wielka popularność pieśni przypada na lata pierwszej wojny światowej. Powstały wówczas nowe wersje tekstu.

9. WOJENKO, WOJENKO! Jedna z najpopularniejszych piosenek z czasów I wojny światowej. Powstała przypuszczalnie w sierpniu 1917 roku i od razu zyskała sobie ogromną popularność. Autor tekstu nieznany, melodia ludowa.

10. PRZYBYLI UŁANI (Pieśń Czwartego Szwadronu). Pieśń Przybyłi ułani pod okienko powstała w 1914 roku. Autorem tekstu ułożonego do melodii ludowej jest Feliks Gwiżdż (1885-1952), dziennikarz, literat, działacz niepodległościowy, oficer IV Pułku Piechoty Legionów.

11. O MÓJ ROZMARYNIE. Jedna z najbardziej znanych i lubianych piosenek żołnierskich powstała przed I wojną światową. Ludowa melodia pieśni pochodzi z XVII wieku. Test złożony z kilku zwrotek jest dziełem kilku autorów, wśród nich hrabiego Wacława Denhoffa-Czarnockiego (1895-1927), poety, twórcy wierszy patriotyczno-żolnierskich, podporucznika I Brygady Legionów, obrońcy Lwowa. Pieśń ta bardzo rozpowszechniła się w czasie działań wojennych 1914-1918. Od tego czasu należy do najczęściej śpiewanych piosenek żołnierskich.

12. HEJ, HEJ UŁANI! (Ułani, ułani, malowane dzieci). Wesoła i dowcipna piosenka nieznanego autora, śpiewana początkowo w I Korpusie Polskim w latach 1917-1918. Melodia ludowa. Do dziś bywa atrakcją repertuarową wielu zespołów wojskowych.

13. PIECHOTA. Znana i lubiana piosenka, powstała prawdopodobnie pod koniec I wojny światowej. Popularność zdobyła dopiero w latach międzywojennych. Melodię skomponował Leon Łuskino (1872-1948), literat i kompozytor, pułkownik Wojska Polskiego. Według niektórych autorów on także napisał słowa tej pieśni; za twórcę tekstu podawany jest również Bolesław Lubicz-Zahorski.

14. A CZYJEŻ TO IMIĘ (Samosierra). Tekst Marii Konopnickiej, melodia nieznanego kompozytora. Popularna piosenka o sławnym zdobyciu wąwozu Samosierra przez polską kawalerię w okresie wojen Napoleońskich. Śpiewana chętnie przez żołnierzy w okresie międzywojennym.

15. SERCE W PLECAKU. Ulubiona piosenka z czasów okupacji i Powstania Warszawskiego. Twórcą jest Michał Zieliński (1905-1939), podoficer Wojska Polskiego, członek orkiestry garnizonowej w Truskawcu w latach 1926-1939, później uczestnik kampanii wrześniowej, następnie walk II Armii Wojska Polskiego. W 1933 roku napisał wiersz na konkurs ogłoszony przez gazetę Żołnierz Polski. Po dokonaniu korekt i dodaniu refrenu dołączył go do skomponowanej przez siebie melodii. Utwór dość szybko zdobył ogromną popularność i był powszechnie śpiewany w latach II wojny światowej.

16. ROZSZUMIAŁY SIĘ WIERZBY PŁACZĄCE. Najpopularniejsza pieśń polskich partyzantów śpiewana w czasie II wojny światowej na terenie całej okupowanej Polski. Jej pierwowzorem była piosenka Rozszumialy się brzozy płaczące, której tekst napisał Roman Ślęzak (1909-1968), zapożyczając melodię pierwszej części popularnego marsza Pożegnanie Słowianki, skomponowanego w 1912 roku przez Wasyla Agapina. Roman Ślęzak był nauczycielem muzyki w Szkole Podoficerskiej Nr 3 w Nisku nad Sanem. Wielka popularność tej pieśni rozpoczęła się w 1943 roku kiedy nieznany autor uaktualnił jej tekst, pozostawiając melodię niezmienioną.

17. MARSZ PIERWSZEGO KORPUSU. Bardzo popularna pieśń żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Powstała w 1943 roku, autorem tekstu jest poeta Adam Ważyk (1905-1982), melodię skomponował Aleksander Burchacz, chórmistrz i kompozytor. Melodia ta została zaczerpnięta z wcześniej napisanego przez kompozytora instrumentalnego Marsza Aliantów.

18. OKA. Najpopularniejsza pieśń żołnierzy polskich w okresie powojennym. Powstała w 1943 roku w Sielcach nad Oką w czasie formowania Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Autorem tekstu jest Leon Pasternak. Melodia ludowa.

19. FIZYLIERZY. Piosenka żołnierzy Pierwszej Dywizji Kościuszkowskiej, powstała w 1943 r. do znanej melodii Morze nasze morze. Tekst napisał Stanisław Nadzin.

20. CZERWONE MAKI NA MONTE CASSINO. Bardzo popularna i lubiana powszechnie pieśń o czerwonych makach powstała na ziemi włoskiej. Melodia i dwie pierwsze zwrotki powstały w nocy z 17 na 18 maja 1944 roku, podczas pamiętnej bitwy o Monte Cassino, trzecia zwrotka natomiast 18 maja już po zwycięskim jej zakończeniu. Autorem tekstu jest Feliks Konarski (Ref-Ren), żołnierz II korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem generała dywizji Władysława Andersa. Kompozytorem melodii jest Alfred Schutz, dyrygent i aktor, członek Teatru Żołnierza Polskiego, stacjonującego w Campobasso pod Monte Cassino.