Kpt. Jan Borysewicz ps. Krysia 41.pułk piechoty

W Kowalkach, miejscowości na pograniczu litewsko-białoruskim, odsłonięto w czwartek pomnik upamiętniający miejsce śmierci dowódcy Zgrupowania "Północ" Okręgu Nowogródzkiego AK kapitana Jana Borysewicza ps."Krysia".
Kpt. Jan Borysewicz ps. Krysia, Mściciel (ur. 12 września 1913 r. w Dworczanach, pow. Lida – poległ 21 stycznia 1945 r. w pobliżu wsi Kowalki na Litwie). Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Virtuti Militari V klasy.Absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Szczuczynie, w 1938 roku ukończył Szkołę Podchorążych w Ostrowii Mazowieckiej, w wojnie polskiej w 1939 roku był dowódcą plutonu (I batalion 41 pp). Aresztowany przez NKWD w 1940 r. był więziony w Baranowiczach i Brześciu, skąd zbiegł w czerwcu 1941 r. podczas ewakuacji więzienia. Od lata 1941 roku był w konspiracji, gdzie pełnił funkcję dowódcy plutonu w 3 kompanii na terenie Wasiliszek; od czerwca 1943 r. dowodził oddziałem partyzanckim, na bazie którego powstał II batalion 77 pp AK, następnie od maja 1944 roku pełnił funkcje komendanta Zgrupowania „Północ”, był uczestnikiem operacji „Ostra Brama”.

W lipcu 1944 roku uniknął rozbrojenia i aresztowania przez armię sowiecką, wycofał się ze swoimi żołnierzami do Puszczy Rudnickiej. Rozformował jednostkę i stanął na czele niedużego kadrowego oddziału złożonego z najlepszych żołnierzy, po czym powrócił na swój macierzysty teren, w rejon Naczy i Radunia. Zdecydował się na świadome pozostanie na Kresach Wschodnich, w celu dalszego organizowania polskiego ruchu niepodległościowego. W czasie swojej wojskowej służby, odnotował na swym koncie szereg udanych działań bojowych przeciw niemieckim i sowieckim siłom okupacyjnym, m.in. rozbił więzienie w Ejszyszkach i zdobył Raduń.
Poległ 21 stycznia 1945 r. pod Kowalkami w zasadzce grupy operacyjnej 105 Oddziału Pogranicznego NKWD. Jego ciało Sowieci obwozili po wsiach i miasteczkach ziemi lidzkiej i solecznickiej – wystawiono je na widok publiczny m.in. na rynku w Raduniu i Ejszyszkach.
W uroczystości odsłonięcia pomnika udział wzięli przedstawiciele Fundacji "Wolność i Demokracja", dzięki staraniom której został wzniesiony pamiętny kamień; Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, która sfinansowała budowę pomnika; żołnierze, którzy walczyli u boku komendanta "Krysi", a także uczniowie pobliskich polskich szkół.
- On nie ma swego grobu, niech więc miejsce jego bohaterskiej śmierci zostanie upamiętnione. Celem upamiętnienia takich miejsc jest również zachęcenie młodych ludzi do poznawania historii. Liczymy też na to, że ten pomnik znajdzie się pod opieką młodych Polaków - powiedział Michał Dworczyk z Fundacji „Wolność i Demokracja”, główny inicjator wzniesienia pomnika kpt. Jana Borysewicza "Krysi".
Michał Dworczyk poinformował również, że w planach Fundacji "Wolność i Demokracja" są kolejne upamiętnienia żołnierzy polskiego podziemia zbrojnego, którzy działali na terenach Wileńszczyzny, Grodzieńszczyzny i Nowogródczyzny.
wilenszczyzna.org.pl/PAP/Kresy.pl