Fotografie jak jesienne liście

Niczym okruchy historii wynajduje Arkadiusz Wasilewski zdjęcia obrońców ojczyzny z września 1939 r. Zaduszki to dobry czas, by wspomnieć tych bohaterów - podkreśla.Troje młodych ludzi na dobrze zachowanej fotografii z ostatnich przedwojennych dni. W środku stoi dziewczyna, po bokach młodzi żołnierze, jeden z nich to kapral z 10. Brygady Kawalerii Stanisława Maczka. Zdjęcie zrobiono w Bielsku Białej. Być może młodzi są rodzeństwem. Dla mnie to zdjęcie jest świadectwem epoki. Bo właśnie tacy ludzie stanęli wówczas do walki w obronie ojczyzny

Arkadiusz Wasilewski

Zaczęło się od dziadka

Arkadiusz Wasilewski od ponad 10 lat zbiera fotografie żołnierzy broniących Polski we wrześniu 1939 r. Zdopingowała go do tego historia członków rodziny. Pradziadek żony był policjantem w przedwojennym Piotrkowie. Zginął w sowieckim obozie jenieckim w Ostaszkowie.Z kolei dziadek pana Arkadiusza, starszy strzelec Józef Wasilewski, we wrześniu 1939 r. został wcielony do 41. Pułku Strzelców Suwalskich. Przedostał się pociągiem do Warszawy i walczył w rejonie ulic Filtrowej i Grójeckiej, bronił też Pól Mokotowskich - opowiada pan Arkadiusz, pokazując zdjęcie umundurowanego dziadka. Po upadku stolicy Józef Wasilewski dostał się do niewoli, potem trafił na roboty w Niemczech. Po wojnie wrócił w okolice Suwałk i często w czasie wakacji opowiadał wnukowi o kampanii wrześniowej. - To zachęciło mnie do zbierania pamiątek po polskich żołnierzach. Robię to z szacunku do tych ludzi i ich czasów dodaje.

Starszy strzelec Józef Wasilewski

„Kochanej rodzinie na pamiątkę z wojny"

„Nasz najukochańszy Janek padł w obronie ojczyzny we Lwowie 17.IX.1939 r. Odszedł przedwcześnie, by być naszym opiekunem w Niebie. Cześć Jego pamięci. Matka” - ta przejmująca dedykacja widnieje na odwrocie portretowego zdjęcia młodego chorążego. Pod nią dopisek: Bytom, 1.III.1946 r. Arkadiusz Wasilewski za symboliczną kwotę kupił tę fotografię od nauczyciela ze Śląska, który tłumaczył, że po wojnie z zajętego przez ZSRR Lwowa ludzie wyjeżdżali właśnie między innymi do Bytomia. Nauczycielowi zależało, żeby zdjęcie nie uległo zniszczeniu, sam jednak nie miał gdzie go trzymać. - Bardzo je cenię, bo jest dowodem tragicznych losów pojedynczych ludzi i całego kraju uważa kolekcjoner. - Dla mnie te fotografie są jak jesienne liście. Tak kojarzy mi się cały wrzesień 1939 roku.

Odznaka pułkowa bombardiera Kawki

W zbiorach koszalinianina są też zdjęcia dramatyczne: płonące przedpola Warszawy, zniszczony Gostyń w Wielkopolsce, jakiś zrujnowany most. I te najtragiczniejsze obrazy: na jednym widać poległych obrońców Grudziądza, na innym -żołnierzy piechoty i artylerii kopiących groby dla kolegów. Atmosferę czasu wojny i ostatnich lat pokoju oddają listy i żołnierskie dokumenty. Jest wśród nich datowany na 26 lutego 1938 r. list żołnierza służącego w twierdzy Modlin. Pisał go do dziewczyny mieszkającej w Krakowie. Żołnierz chwali się wyjazdem do Warszawy: w kinie zobaczył film „Ślepy zaułek” z kultową amerykańską aktorką Sylwią Sydney. Inne pamiątki: kartka z kalendarza z 2 września 1939 r. z reklamą huty Baildon i potwierdzenie dokonanej tuż przed wybuchem wojny wpłaty abonamentu radiowego. Wymowne zestawienie: wydana w lecie 1939 r. przez Ligę Popierania Turystyki broszura zachęcająca do wypoczynku w polskich wczasowiskach i egzemplarz wydrukowanego w październiku przez hitlerowców propagandowego pisma pokazującego postępy niemieckiej piechoty w Polsce. Jest i inne, odrażające świadectwo epoki: rozmówki niemiecko-polskie, które dostawali żołnierze niemieccy wkraczający w 1939 r. do Polski. A tam przetłumaczone na potrzeby najeźdźcy zwroty: „zawiążę wam oczy” czy „stawiający opór zostaną natychmiast aresztowani”.

Bagnet na niemieckim strychu

W zbiorach Wasilewskiego są też przedmioty z wojskowego wyposażenia: gwizdek dowódcy, żołnierskie maszynki do golenia, medaliki, guziki, wyprodukowana w 1933 r. menażka z wygrawerowanym imieniem Mieczysław. W wyszukiwaniu pamiątek po obrońcach ojczyzny bardzo pomocny jest Internet. Dzięki temu do kolekcji trafiają także przedmioty z zagranicy. Polski bagnet wzór 29 został znaleziony na strychu w Niemczech. Przywiózł mi go zaprzyjaźniony kolekcjoner - tłumaczy Arkadiusz Wasilewski dodając, że drugi bagnet dostał od Polaka mieszkającego we Francji. - Był w Mielnie na wakacjach. Chciał, żeby pamiątka po polskim żołnierzu wróciła do kraju. Przyjąłem ją z pełnym szacunkiem.

JAROSŁAW JURKIEWICZ